De Gebroeders Pi en Ohmnis en het mysterie van het gebakken Ei
‘Ik denk over wat ik zie. En wat ik zie is een optelsom die zich niet laat vermeerderen met magische componenten. Een ei, boter en kaas maken samen een smakelijk gebakken ei, klaar. En dat is in totaal drie, want drie is het aantal ingrediënten. Vuur en pan zijn misschien van invloed, maar tellen in de rekensom niet mee.’
De twee heren liepen hun vertrouwde café binnen, waar ze zoals elke week rond vier uur een kop koffie dronken. Achter elkaar liepen ze naar het tafeltje bij het raam en lieten zich in de stoelen zakken.
‘Maar beste Pi; hoe kun je die niet meetellen? Die twee zijn toch van essentieel belang?!’
‘Vuur en pan zijn hulpmiddelen om tot het gebakken ei te komen,’ zei Pi. ‘Zij tellen niet mee in het eindresultaat. Ze zijn het telraam van de berekening. Als een soort abacus. Eén ei, één klont boter, één plak kaas. Het eindresultaat is en blijft drie, hoe je het ook wendt of keert.’
‘Pi, je zegt rekening te houden met wat je zegt.’
‘Ja, dat is wat wiskundigen doen. Logica. Helder nadenken. Op basis van de feiten een berekening maken. Je weet wel… Rationeel nadenken.’
Pi knikte naar de barman, die al bezig was met de vertrouwde receptuur van de twee heren.
‘Maar hoe kun je de pan en het vuur dan niet meetellen in je berekening? Zonder die twee zou er immers helemaal geen gebakken ei tot stand komen! Het is de basis! Oké, die pan wil ik je nog wel cadeau doen. Daar zou je bij wijze van spreken ook nog een steen voor kunnen gebruiken. Maar dat vuur is niet weg te denken in het proces. Dat is DE verbindende factor en moet dus meegenomen worden in je berekening.’
‘Nee,’ antwoordde Pi stellig. ‘Dat vuur is een basis ingrediënt. Als we alle elementen van wat we bouwen ook apart meetellen, wordt het een janboel. Want dan zou ik de vier muren en het plafond van een huis ook apart kunnen rekenen. En alle andere onderdelen -zoals ramen, deuren en dorpels- ook. En dan zouden we ook nog gaan discussiëren over hoe je alles berekent. Want reken je die vier muren allemaal apart? Of toch als één? En waarom dan? En dat plafond, dat tegelijkertijd ook een vloer is voor de verdieping die erboven ligt. Hoe reken je dat door? Dat wordt rekenkundig onmogelijk!’
‘Ja, maar, dat is toch…’
‘Nee. Ohnmis. Gewoon nee,’ Pi sloep driftig op de tafel. ‘Normaal gesproken heb ik echt wel ruimte voor jouw theorieën. Maar wanneer het op een berekening aankomt, of de totstandkoming van een vast product, helpen jouw filosofische uitspattingen niet. Dan dien je rationalistisch te blijven en te rekenen. Een huis is een huis. Leuk dat de ramen van glas, de muren van steen en de deuren van hout zijn, maar onderaan de streep maakt het niets uit. Daar is het het allemaal onderdeel van het grote geheel in de berekening en maakt het één huis.’
‘Ja, maar dat huis maakt nog geen thuis,’ piepte Ohmnis zwakjes.
‘Heren, heren,’ suste de barman die aan was komen lopen en de koffie op de tafel zette. ‘Rustig aan een beetje hè. Die tafel heeft jullie niets misdaan en van ruzie maken word je nog niets wijzer. Daarmee los je de kwestie nog niet op.’ Aan zijn hele toon was duidelijk te merken dat hij gewend was om deze twee kemphanen uit elkaar te halen. Ze deden geen kwaad en konden overduidelijk niet zonder elkaars gezelschap. Alleen wanneer het op een wereldbeeld aan kwam keken ze geregeld vanuit een ander perspectief, met soms wat turbulente gevolgen. De barman liep weg en de twee mannen hervatten hun gesprek.
‘Ja, vier muren en een dak maken een huis, maar nog geen thuis. En drie ingrediënten maken nog geen gebakken ei. Je kunt er ook iets anders mee maken. Maar Ohmnis, zie je de bouwinstructies al voor je als alles apart berekend moet worden? Dat wordt een heel epistel over hoe je iets lezen moet! Dat gaat niemand volhouden en in mum van tijd storten alle bouwwerken ter aarde. Onderdelen die je gebruikt om tot de berekening te komen, worden domweg niet meegenomen. Accepteer dat alsjeblieft, anders verzandt dit gesprek.’
‘Maar is dat nu juist niet waar dit gesprek om draait? Mijn beste broeder; wij proberen tot de kern van ons bestaan te komen!’
‘Door te ontleden hoe je een ei bakt en een huis moet bouwen? Serieus?’ Een wenkbrauw van Pi ging vervaarlijk de hoogte in. Hij was duidelijk niet in zijn hum met de wending die het gesprek genomen had.
‘Beste Pi, je weet dat ik niet veel kaas gegeten heb van wiskunde en exacte wetenschap. Laten wij die hoek dan ook niet ingaan en deze weglaten in onze vergelijking. En ik ga weer terug naar het voorbeeld van het gebakken ei.’
‘Nou denk ik juist dat we daar moeten zoeken voor ons verschil van mening. En jij bent degene die over de berekening van het gebakken ei begint, niet ik. Maar het is goed. Vertel eens over dat ei en de vermenigvuldiging ervan.’
‘Het bakken van dat ei is haast een hemelse ervaring! Alles dat erbij komt kijken is van invloed.’
‘Dat zeg je nu wel leuk, maar praatjes vullen geen gaatjes. Leg nu toch eens concreet uit wat je bedoelt, in plaats van lyrisch te staan bazelen over sacrale ervaringen.’
‘Ja ja, rustig,’ suste Ohmnis. ‘Voor een rationalist laat jij je ook lekker meeslepen in je emoties.’
‘Dat ik rationalist ben houdt niet automatisch in dat ik geen emoties ervaar. En dat die emoties de overhand niet kunnen krijgen,’ zei Pi kribbig. ‘De laatste keer dat ik keek was ik nog altijd mens, geen machine. Emoties horen bij de menselijke ervaring, dat geef ik ruiterlijk toe. Je moet je er alleen niet zo door laten meeslepen, dat je een speelbal wordt en niet kritisch meer kunt zijn. En al helemaal geen permanente beslissingen maken, op basis van (tijdelijke) emoties.’
De barman kwam voorbij om wat extra nootjes op tafel te zetten. Gewoon, omdat hij dat een leuk iets vond om te doen bij zijn stamgasten. Het was heel eventjes stil aan het tafeltje, terwijl Ohmnis met een paar nootjes begon te spelen en Pi zijn gedachten ordende.
‘Maar nu stap ik van mijn preekstoel af, mijn waarde Ohmnis,’ verzuchtte hij. ‘Het woord is aan jou, ga jij jouw ei nu maar eens bakken. En leg uit wat je bedoelt.’
‘Goed, ik zal jou niet langer op de pijnbank leggen, maar ik zal wel mijn liefdesverklaring op hemelse wijze blijven uiten. De liefde maakt dat ei en het leven immers zoveel mooier. Het is de zilveren rand om alles dat je meemaakt.
Kijk… Dat ei ga je bakken, maar dan ben je er nog niet. Vanaf het moment dat je de spullen pakt, ben je al bezig met de essentie. Want welk ei gebruik je? En welke pan? Gebruik je olijfolie om in te bakken? Of pak je toch liever de echte roomboter?’
‘Iedereen met meer dan drie ontwikkelde smaakpapillen weet dat je de roomboter moet nemen. En wees daar dan weer niet te zuinig mee, wanneer je dat de pan in gooit. Dat is veel lekkerder.’
‘Juist!’ riep Ohmnis enthousiast. ‘En daarmee geef jij zelf al aan dat je weet waar de bezieling ligt! Je kiest waar je mee bakt al met zorg uit. Dat is immers van invloed op de smaak van je ei. En dan heb je ook nog de keuze tussen een gezouten variant of een ongezouten editie.’
‘Dat zijn leuke tierelantijnen, maar daar draait het niet om, Ohmnis. Het is nog steeds een gebakken ei, zij het wat smaakvoller. Ga door met je betoog.’
‘Goed,’ Ohmnis was overduidelijk zijn gedachten even aan het ordenen, die door zijn enthousiasme een beetje van de kook waren geraakt. Verstrooit nam hij een paar nootjes, kauwde erop en vervolgde zijn verhaal. ‘De essentie van waar je mee bezig bent. Daar sta je al bij stil vanaf het moment dat je de ingrediënten uit gaat zoeken, zoals ik reeds zei. Vervolgens is het van belang te kijken hoe hoog je het vuur zet waar je op bakt. Staat het te laag, dan duurt het te lang voordat je ei gaar is. De kans is groot dat de hele boel dan als een plumpudding in elkaar gestort is, nog voordat je goed en wel halverwege bent. Dat heeft invloed op de smaak en de ervaring met je ei. Zet je het vuur dan weer te hoog, dan brand de boel makkelijk aan en kun je de hele handel als oneetbaar in de vuilnisbak gaan bewaren.’
‘Dat kan allemaal zo zijn, maar ik zie nog steeds niet in waarom dit invloed zou moeten hebben op de rekenkundige uitkomst van het ei. Ik kom nog steeds op drie uit, zij het een niet te eten variant daarvan.’
‘Omdat, mijn waarde Pi, alle energie die jij er in het hele proces bij stopt van invloed is op het uiteindelijke ei. Ja, het is nog steeds één en hetzelfde gebakken ei met kaas. Of ik het nu verpest door het verkeerde vuur met te veel of te weinig boter of niet, het blijft dat gebakken ei. Maar het verschil zit hem in de ervaring! De liefde en aandacht die ik er bij het bakken in heb gestopt! Dat biedt meerwaarde!’
‘Jij wilt “de ervaring” mee laten tellen in de berekening?’
‘Ja, mijn waarde Pi. Hartstochtelijk, luidruchtig en volmondig JA! Dat is waar het om draait in het leven. Dat is wat alles kleur geeft. Al die handelingen van de bereider van dat ei hebben invloed.’ Ohmnis hief zijn handen omhoog, veegde daar bijna zijn koffie door van tafel en wist het kopje nog net op tijd en zonder te morsen van een val te behoeden. Toch ging hij onverstoord verder. ‘Als iemand anders met exact dezelfde ingrediënten een ei bakt, smaakt het toch anders. Waarom is dat? Waarom smaakt mijn gebakken ei anders dan dat van jou? We hebben immers dezelfde ingrediënten gebruikt. Hetzelfde vuur, dezelfde pan. De enige variabele in het verhaal zijn jij en ik. Dus waarom smaakt jouw ei anders dan dat van mij?’
‘Dat komt omdat jij vaker kookt dan ik,’ merkte Pi droogjes op. ‘Jij bent daar beter in en hebt meer ervaring. Dat, en jij vindt het leuk om te koken. Ik niet zo, ik eet dat ei liever op.’ Hij nam een slok van zijn koffie en keek Ohmnis over zijn brilleglazen aan. Prompt besloegen de glazen, dus mocht hij gaan poetsen.
‘En nu zeg je zelf dus ook al weer dat de ervaring meetelt in de beleving van de smaak van dat ei. Dus waarom tel je dat dan niet ook op bij je berekening?’
‘Omdat dat niets toevoegt, behalve onnodige verwarring!’ riep Pi uit, terwijl hij zijn bril weer op de neus zette. ‘Want het voegt verder geen waardevolle dingen toe. Verbrand of niet, te slap gekookt of niet, het blijft een gebakken ei met drie ingrediënten. Al het andere dat je toevoegt is subjectief, variabel, behoeft uitleg en dient continu opnieuw gedefinieerd te worden omdat de ervaring van en voor iedere participant weer anders is. Hoe wilde je dat in hemelsnaam in beton gieten, zodat er een berekening gemaakt kan worden?’
‘Dat doe je niet door een calculator ter hand te nemen, dat doe je op gevoel. De meerwaarde van het ei zit in de geest. Maar aan het einde van je exacte berekening, dien je dus nog een beetje rekening te houden met de extra virtuele waarde en daar ruimte voor te maken in de calculatie.’
‘Jij bedoelt als een soort van 100% plus een tiende?’
‘Zoiets, al zou ik het extra percentage iets hoger zetten. Maar dat is een detail waar je zelf met een kleine aantekening iets over kunt zeggen. En dat kun je dan dus ook in de berekening zetten’
‘Ohmnis, nou houden we ook in de bouw altijd rekening met wat extra in de begroting. Maar wat jij nu oppert is echt gewoon niet logisch. Je berekent letterlijk lucht en een emotie. Dat heeft niets meer met de wetenschap te maken.’
‘Maar hoe wilde jij het dan aanpakken? Je moet toch erkennen dat emoties en ervaringen nu eenmaal bij de mens horen.’
‘Ja. Dat heb ik aan het begin van ons gesprek ook al erkend. Maar, mijn beste Ohmnis, het is niet in wetenschap te vatten. De werking van emoties, de ziel, de gedachte. Nergens waar je dat ergens vastomlijnd neer kunt zetten. Ik kan een ei uit de koelkast halen. Maar de ziel kan ik niet lospeuteren uit je hypofyse, of welk ander deel van je lichaam dan ook. Derhalve kan ik er geen berekening van maken. Het is geen vast iets. En datzelfde geldt voor je ei. Het ei, de boter en de kaas zijn vastomlijnde onderdelen. De pan, het fornuis en het vuur zijn de vaste componenten om het ei tot gebakken variant te maken. Die worden nooit gerekend, omdat het gewoon instrumenten zijn. Tot die afspraak zijn we millennia geleden al gekomen, dus daar kunnen we niet meer aan tornen.’
‘Dus jij gaat me vertellen dat je alles wat schoon en mooi is, elke ervaring en elk genoegen, los wilt laten van het ei?’
‘Wel van de berekening, Ohmnis. De som blijf drie. Maar ik zal er altijd de aantekening bij plaatsen dat het ei dat door jou gebakken wordt elke verwachting overstijgt. En dat dit niet is om te zetten in getallen. Dat is een sacrale belevenis. Nu tevreden?’
‘Nou, kom dan Pi. Dit doet mijn oude hart goed. Dus laat ons naar huis gaan. Ik heb honger gekregen van dat gepraat over gebakken eieren, dus ik ga er maar eentje maken. Wil jij ook?’
‘Ja. En dan graag met kaas èn spek. Dan is het in totaal in ieder geval vier.’
Snel slobberden ze hun laatste beetje koffie naar binnen, legden wat geld op het tafeltje en vertrokken.
De barman keek hen hoofdschuddend na, terwijl hij een paar glazen droogde. Die twee zouden het ook nooit leren. Het geestelijke valt nu eenmaal niet te combineren met vaste materie. Was dat niet de reden dat de exacte wetenschappen zo snel afscheid genomen hadden van hun filosofische ouders?
Tekst: Mystic M, oktober 2022
